Bij sociaal ondernemers is impact maken minstens net zo belangrijk als winstgevend zijn. Het doel van sociaal ondernemers is om een positieve bijdrage te leveren aan een maatschappelijk probleem. Hoewel impact dus centraal staat, meet ongeveer de helft van de sociaal ondernemers in Nederland niet welke impact ze hebben. Ondernemers denken dat het (te) duur is, hebben er geen tijd voor of hebben geen idee hoe ze dat zouden moeten aanpakken. Toch is het belangrijk om impact (of in ieder geval outcome) te gaan meten.
Impact meten hoeft niet meteen groots en meeslepend te zijn. Wij beschrijven in een aantal stappen hoe je op een relatief eenvoudige wijze inzicht kunt krijgen in de impact die jouw onderneming maakt. Je kunt dat in een latere fase er voor kiezen om het uitgebreider te (laten) doen.
De stappen van impact meten:
- Het eerste en misschien wel het belangrijkste is om het doel vast te stellen van de impactmeting. Wat is jouw specifieke doel en wie is (zijn) de belangrijkste doelgroep(en) van je meting. Wil je vooral leren hoe je het beter kunt doen? Is een impact meting min of meer verplicht gesteld door een investeerder of donor? Wil je je resultaten goed kunnen communiceren? Voor wie? Probeer heel helder te krijgen wat de interesses en belangen van je publiek zijn, zodat je daar met de opzet van je meting rekening mee kunt houden.
- Zodra je het doel en de doelgroep(en) benoemd hebt, ga je de Theory of Change (ToC) invullen. Dit is een methode die gestructureerd de stappen van een (beoogde) verandering weer geeft. Je kunt dit het beste doen met een aantal anderen die jouw onderneming goed kennen net zoals bij het invullen van het BMC. Verder kun je ook stakeholders inzetten bij het invullen van de ToC door hen te vragen naar de effecten van jouw activiteiten op de doelgroep(en). Een groot stuk brown paper op de muur en je kunt aan de slag! Tip: gebruik Google om een aantal voorbeelden te downloaden van reeds ingevulde modellen zoals die van Hét Bakkerscafé, Dopper of UTZ.
Theory of Change Model:
Bij het invullen van de impact is het belangrijk om rekening te houden met de ‘aftrek’. Denk hierbij aan: attribution (welke waarde veroorzaak je zelf op de verandering? ), deadweight (hoe groot is de kans dat de verandering toch al was opgetreden?), displacement (zijn er neven-effecten?) en duration (hoe lang zal de interventie effect hebben?). Je kunt in de ToC ook diverse ‘impact-routes’ beschrijven indien jouw activiteiten impact hebben op meerdere doelgroepen.
Je veranderingstheorie is van onschatbare waarde om te bepalen wat je wilt gaan meten en welke data je dus wilt gaan verzamelen. In de ToC benoem je zo veel mogelijk indicatoren waarmee je verandering kunt meten op de verschillende niveaus van de geselecteerde impact paden (output > uitkomst > impact). Een indicator kan je zien als een soort peilstok: het vertelt je hoe je bedrijf er op dit onderdeel voor staat. Het bedenken van een praktische indicator vraagt wat creativiteit. Er zijn volop gestandaardiseerde en geteste indicatoren beschikbaar. De Global Value Exchange bijvoorbeeld is een online databank waarin allerlei gevalideerde en geteste meetindicatoren (op uitkomst- en impactniveau) beschikbaar zijn. Bijkomend pluspunt van die Global Value Exchange is dat het gelinkt is aan indicatoren voor veelgebruikte onderwerpen zoals the Sustainable Development Goals (SDG’s). Let er vooral op dat je met je indicator meet wat je wilt weten en dat het meten niet teveel van je tijd, middelen en van je respondenten vraagt.
- Als je weet wat je wilt meten en je weet hoe je dat wilt gaan meten (je indicatoren zijn geformuleerd), dan ga je je data verzamelen. Je start altijd eerst met een korte scan van de informatie die al beschikbaar is. Dan kan zijn informatie uit je eigen bedrijf (bijvoorbeeld je eigen bedrijfsadministratie of uit klanttevredenheidsonderzoeken), of informatie uit externe bronnen (media, literatuur). Voor vragen die je op basis van dit vooronderzoek nog niet kunt beantwoorden, ga je zelf data genereren. De meest voorkomende vormen van dataverzameling zijn face-to-face interviews en (online) enquêtes.
- Zodra de data verzameling achter de rug is, ga je aan de slag met de analyse van de resultaten. Deze analyse geeft je zicht of de logica van je ingevulde ToC klopt. Zijn de resultaten zoals verwacht (of gehoopt)? Zijn er onverwachte uitkomsten te zien? Moet je bijsturen? Ben je op de goede weg? Het is overigens logisch als je op impact niveau geen of zeer beperkt info hebt. Dat is vaker lastiger te verkrijgen en/of er is meer tijd voor nodig. Meestal is het al uitdagend genoeg om een goed (en betrouwbaar) beeld te krijgen op outcome-niveau.
- Nu je je onderzoek hebt opgezet, uitgevoerd, je data hebt geanalyseerd en de eerste resultaten bekend zijn, zoek je de interactie met je stakeholders en/of doelgroep. Vertel wie je met je bedrijf hebt bereikt (output) en hoe het de levens van mensen heeft veranderd (impact). Je kunt hen ook vragen om te reflecteren op jouw ToC en analyse.
Meer info over impact meten vind je ook op: