Een onderneming is altijd in beweging, waardoor ook de financiële behoeftes van de organisatie veranderlijk zijn. Voor al deze fases zijn er ook veel verschillende manieren om aan financiering te komen. Denk hierbij aan subsidies, equity’s, leningen, enzovoort. Door al deze opties voelt het voor (sociale) ondernemers soms alsof ze zich in een jungle van investeerders bevinden. Wel betekent dit voor ondernemers dat er genoeg mogelijkheden zijn om een passende financiering te vinden. Om te bepalen welke vorm van financiering bij jouw bedrijf past kijk je naar de fase waarin je bedrijf zich bevindt en naar welke soort financier je op zoek bent.
VROEGE FASE
Zit jouw onderneming in een vroege levensfase? Dan zijn subsidies, donaties en incubator/accelerator programma’s de meest gebruikte financieringsvorm.
In de beginfase van een onderneming wordt er vaak gesproken over de family, friends and fools investeringsfase. De financiering van de family, friends and fools wordt gebruikt om het bedrijf te kunnen starten of om de eerste stappen mee te zetten. Voor investeerders is deze eerste bijdrage erg risicovol. Er is namelijk nog geen bewijs dat de onderneming een succes zal worden. De kans dat het geld dus verloren gaat omdat de onderneming niet effectief blijkt te zijn is erg groot. De investering zal om die reden gedaan moeten worden met een andere motivatie dan dat investering zichzelf terugverdiend, met winst. Vrienden en familie zijn hiervoor geschikte kandidaten. Zij zullen investeren omdat ze de onderneming graag willen helpen. Fools worden hierbij ook genoemd als potentiële investeerders. Hiermee worden mensen bedoeld die gek genoeg zijn om een groot risico te nemen met hun geld. Deze investeringsfase is natuurlijk belangrijk om startkapitaal te werven, maar ook om een andere reden. Als veel familie en vrienden namelijk hun vertrouwen tonen in de onderneming door middel van een investering, zullen financiers in latere fases ook eerder geneigd zijn om te investeren.
Incubator/accelerator programma’s gaan nog een stapje verder dan enkel het verstrekken van financiering. Zij ondersteunen (vooral) start-ups ook met expertise, netwerk en goederen zoals kantoorruimte of -uitrusting. Hiervoor vragen de incubators/accelerators een deel van de aandelen van het bedrijf terug. Deze manier van financiering vraagt veel tijd, moeite en geld van de aanbieders. Dit heeft als gevolg dat er maar een beperkt aantal ondernemingen wordt toegelaten tot een incubator/accelerator programma. Om kans te maken op een plekje zal de ondernemer een goed bedrijfsplan moeten hebben en deze gemotiveerd moeten weten over te brengen. Dit vraagt veel tijd, maar start-ups die mee hebben mogen doen aan een programma blijken vaker succesvol te worden.
Een andere type financier die in een start-upfase van een onderneming een investering durft te doen is een angel investor. Het verschil met de friends, family and fools is dat de angel investor iemand is die beschikt over veel geld, kennis of aanzien. Vaak is het zo dat deze angel geen persoonlijk connectie heeft met de ondernemer, maar wel een persoonlijk belang bij de onderneming. Dit is vaak omdat de start-up in dezelfde niche werkt. De angel investering is vaak in de vorm van equity. Daarnaast kan de angel ook expertise bieden. Voordat de jonge ondernemer in zee gaat dit type investeerder moet de afweging worden gemaakt of hij/zij/het al in een vroege fase een deel van de zeggenschap wilt afstaan.
Venture capital investeringen lijken heel erg op angel investor investeringen. Ook dit type financier investeert in een start-up bedrijf in de vorm van equity. Er zijn echter een paar verschillen. Ten eerste investeren venture capitalists vaak meer geld dan angel investors. Hiervragen ze dan ook meer inspraak en eigendom voor terug. Ten tweede zijn venture capitalist vaak op zoek naar ondernemingen die al iets verder zijn in hun ontwikkeling. Als derde spenderen angel investors meer tijd aan het begeleiden van de onderneming. De venture capitalist beperkt zich vooral tot enkel de financiële ondersteuning. Tot slot zijn venture capitalist makkelijker te vinden dan angel investors.
Subsidie is een vorm van financiering waarbij geen terugbetaling nodig is. Met name bestuursorganen (gemeente, rijksoverheid, enz.) geven subsidies uit. Dit doen zij als de aanvraag bijdraagt aan een maatschappelijke doelstelling. Als een onderneming bijvoorbeeld ex-gedetineerden in dienst heeft, kan zij in aanmerking komen voor een subsidieregeling. Ex-gedetineerden komen namelijk moeilijker aan een baan en hebben daarmee een grote kans op recidive, wat de veiligheid van de stad in gevaar brengt. Om voor een subsidie in aanmerking te komen moet een ondernemer voldoen aan subsidieregelingen. Via deze regelingen wordt getoetst of de onderneming het gewenste effect bereikt met het geld van de subsidie. Subsidies worden namelijk betaald uit overheidsgeld, waardoor de verantwoordingsplicht hoog is. Om bijvoorbeeld subsidie te krijgen voor het bieden van werk aan ex-gedetineerden, moet de aanvrager wel kunnen bewijzen dat deze groep daadwerkelijk duurzaam aan de slag is bij de onderneming. Blijkt achteraf dat de ontvanger van de subsidie niet aan de subsidieregeling heeft kunnen voldoen, dan kan de verstrekker het geld terugvorderen.
Een donatie heeft net zoals de subsidie geen terugbetalingsverplichting en wordt ook aangeboden om een organisatie te helpen haar doel te bereiken. Het verschil met een subsidie is dat bij een donatie vaak geen aanvullende verantwoordingsverplichting nodig is. Een donatie wordt ook wel een schenking of gift genoemd.
LATERE FASE
Zit jouw onderneming al in een latere fase? Dan worden commerciële financieringsvormen, zoals leningen en equity vaker ingezet.
Een lening is een vorm van financiering die moet worden terugbetaald in een afgesproken periode, met rente. Vaak wordt er door ondernemers geld geleend van de bank, maar er kan ook particulier geleend worden. Een lening wordt vaak gebruikt in een latere fase van een onderneming, omdat je hiermee een groot bedrag kan aantrekken. Hou daarbij wel in gedachten dat lenen risico’s met zich meebrengt. Als de onderneming zich in financieel zwaar weer bevindt, zullen de schuldeisers toch hun geïnvesteerde geld terug verwachten waardoor de financiële gezondheid van het bedrijf nog sneller achteruit kan gaan.
Equity is het uitgeven van en handelen in aandelen. De financier krijgt bij equity in ruil voor zijn geld een aandelenbelang in de onderneming. De ondernemer hoeft dus geen geld terug te betalen, maar verkoopt wel een deel van het eigen vermogen van het bedrijf. Dit betekent dat de investeerder een deel van het risico van het bedrijf overneemt. Als het bedrijf namelijk financieel ongezond is, kan de aandeelhouder het geïnvesteerde geld kwijtraken. Wel heeft de investeerder middels de aandelen mede-zeggenschap in het bedrijf.
IEDERE FASE
Er zijn ook financieringsvormen die in elke fase van je onderneming geschikt zijn. Allereerst de converteerbare lening. Dit kan gezien worden als een combinatie van lening en equity. Middels deze lening investeert de financier in het bedrijf, waarna de lening op reguliere wijze kan worden afgelost of er gekozen kan worden om de lening om te zetten in aandelen in de onderneming. Omdat met deze methode het risico voor de financier gespreid wordt, zal deze lening eenvoudiger worden uitgegeven. Dit is ook de reden waarom deze methode niet alleen interessant is voor ondernemingen in een latere fase, maar ook voor startups. Waar financiers bij een reguliere lening vaak niet het financiële risico durven te lopen, doen ze dit met via een converteerbare lening wel.
De tweede financieringsmogelijkheid die geschikt is voor alle fases van een onderneming is crowdfunding. Deze manier van geld aantrekken maakt het mogelijk voor een grote groep van donateurs en investeerders om gezamenlijk in relatief kleine bedragen te investeren in de onderneming. Het idee is dat met al deze ‘kleine’ investeringen bij elkaar het volledige project gefinancierd kan worden.
Het is belangrijk voor het aantrekken crowdfunding dat de ondernemer duidelijk en overtuigend overbrengt waar het geïnvesteerde geld van de investeerders aan besteed zal worden. Particulieren hebben namelijk andere beweegredenen om hun geld te investeren in een onderneming dan groot investeerders. Crowdfunding is daarmee wel een leuke kans voor de ondernemingen om een achterban te creëren en deze te betrekken bij de bedrijfsvoering.
Er zijn verschillende manieren van crowdfunding. Zo kan de ondernemer zelf een actie opzetten en deze verspreiden over het netwerk, echter is de reach van deze methode niet erg groot. Een andere weg om een crowdfunding actie op te zetten is via een platform. Voorbeelden van deze platforms zijn:
De platforms stellen allen verschillende eisen. Zo verschilt de vorm van financiering van crowdfunding per platform;
Er zit ook verschil in op welke soort initiatiefnemer de platforms zich richten. Zo werkt bijvoorbeeld het ene platform met projecten van start-ups en een andere met MKB. Voor het vinden van het platform wat bij jouw onderneming past is het belangrijk om zo specifiek mogelijk op zoek te gaan. Bedenk dus goed waarvoor je geld wilt ophalen en hoe hoog dit bedrag gaat zijn.
Een derde en relatief onbekende vorm van financiering is steward-ownership. Dit concept is vooral aantrekkelijk voor sociale ondernemingen omdat deze bedrijfsvorm het zeggenschap en economische belang uit elkaar trekt, waardoor de sociale missie gewaarborgd blijft. De zogeheten ‘stewards’ doen het dagelijkse bestuur van de onderneming en hebben geen economisch belang bij de onderneming. Zij leggen enkel verantwoording van hun handelen aan de investeerders af. De investeerders investeren in het bedrijf, maar krijgen hier geen zeggenschap voor terug. Zij krijgen enkel een deel van de winst. De onderneming is dus van niemand, waardoor het doel voor de winst gaat. Om genoeg financiers aan te trekken voor steward-ownership is het belangrijk dat de missie van de onderneming goed kan worden uitgelegd. Investeerders zullen namelijk maar een kleiner percentage van de winst terugkrijgen omdat het overgrote deel weer wordt geherinvesteerd in de onderneming of wordt gebruikt om op een andere manier bij te dragen aan de missie. Om te zorgen dat het bedrijf toch haar financiering kan aantrekken zullen de investeerders dus overtuigd moeten zijn van de waarde van de maatschappelijke, positieve impact die de onderneming kan maken.
Een veel gebruikte rechtsvorm bij deze vorm van financiering is de STAK-constructie. Middels deze constructie hebben de aandeelhouders van het bedrijf wel recht op de winst, maar hebben ze geen zeggenschap. Dit stemrecht is in bezit van de Stichting Administratie-kantoor (STAK).
Het werkt als volgt: Het bedrijf is in werking en maakt (idealiter) winst. Een deel van deze winst wordt op de ‘normale’ manier uitgekeerd aan de aandeelhouders. De zeggenschap is in handen van de STAK. Zij hebben dus een stem over de koers van het bedrijf.
Het voordeel van deze constructie is dat het bestuur geen winstoogmerk heeft. Zij handelen dus puur in het belang van de missie van het bedrijf. In het geval van een sociale onderneming kunnen ze dus volledig de focus leggen op het maken van positieve impact. Voor de aandeelhouders is deze vorm van investeren fijn, omdat zij geen tijd kwijt zijn aan het bestuur van de onderneming. Echter kunnen ze dus daardoor ook geen mening geven over wat er met hun geïnvesteerde geld gebeurd. Wel kunnen ze er vanuit gaan dat hun geld goed terecht komt omdat de bestuurders geen verborgen financiële agenda hebben.